Sposoby na wychowywanie dziecka bez kar

Wychowywanie dzieci to element, który na swój sposób przeraża wielu rodziców. Życie w ciągłym stresie, praca i obowiązki domowe sprawiają, że wielu z nich reaguje złością na niesubordynację pociech, a także stosuje wobec dzieci różnego rodzaju kary. Z poniższego tekstu dowiesz się, dlaczego rodzice stosują kary wobec dzieci, jak wychowywać dziecko, żeby uniknąć kar oraz jakie są alternatywy dla kar. 

Dlaczego rodzice stosują kary wobec dzieci?

Kary, które stosuje się najczęściej wobec dzieci w różnym wieku to: kary cielesne, groźby, zakazy oraz nakazy. Na początku warto zaznaczyć, że kary cielesne są w Polsce zakazane i ciągną za sobą konsekwencje prawne. Niezależnie od tego, którą z kar stosują rodzice wobec swoich dzieci, każda z nich prowadzi do nieodwracalnych skutków w psychice młodych. U podstaw karania dzieci, nierzadko leżą problemy rodziców. Ci, którzy nie radzą sobie z codziennymi sprawami, w konfrontacji z problemami dzieci lub ich niepoprawnym zachowaniem stosują znane im z własnego doświadczenia, lub z innych źródeł kary. Dziecko, które doświadczyło kar ze strony rodziców, może wyrosnąć na dorosłego również stosującego w przyszłości tego typu praktyki. Rodzicielstwo bez kar wydaje im się czymś nienaturalnym, zaś powtarzanie wzorców ze swojej młodości zwykłą sprawą. Rodzice, którzy stosują kary wobec swoich dzieci, najczęściej robią to, ponieważ nie znają innych sposobów na wyciągnięcie konsekwencji za złe zachowanie, a stosowanie kar wydaje się szybkim i łatwym sposobem na zastraszenie pociechy, aby nie zachowywało się w sposób, który im nie odpowiada. Duże znaczenie ma tutaj również stan psychiczny rodziców. Jeśli są oni przemęczeni, zestresowani lub chorzy, reagują złością nie tylko wobec innych dorosłych, ale również wobec dzieci. Ponadto na dziecku łatwiej jest wymóc pewne zachowania niż na dorosłych, np. partnerze czy koledze z pracy. Przekonanie, że kary cielesne są skutecznym środkiem wychowawczym, jest nadal bardzo popularne w Polsce, a zbyt mała świadomość rodziców prowadzi do powtarzania się tego przykrego wzorca.

Jak wychować dziecko, żeby uniknąć kar?

Aby wychowywać dziecko, nie używając kar, należy podchodzić do całego procesu z pewną pokorą. Warto przyjąć, że każdy dzień rodzicielstwa uczy czegoś nowego i jest dobrym pretekstem do tego, aby dowiedzieć się o dziecku czegoś nowego. Wychowywanie dziecka bez kar wymaga cierpliwości i zaangażowania oraz dbałości o swoje dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne. Dorosły, który radzi sobie ze swoimi problemami i nie czuje potrzeby wyżywania się na innych, z dużo większym spokojem podejdzie do problemów wychowawczych. Każde dziecko przechodzi w swoim życiu okresy buntu i nie jest to nic nienormalnego. To, jak rodzic zareaguje, będzie miało również wpływ na późniejsze zachowanie pociechy. Uświadomienie sobie, że wychowywanie bez kar służy zarówno rodzicom, jak i dzieciom to pierwszy krok do sukcesu. Należy pamiętać, że nie istnieje żadna jedyna uniwersalna metoda, która pozwoli uniknąć karania dzieci. Jest to proces, który wymaga dużo wysiłku, ale ciężka praca w tym wypadku bardzo popłaca. Zmiana perspektywy i postanowienie, że dziecko będzie wychowywane bez kar to początek dobrej zmiany. Warto wsłuchać się w potrzeby dziecka, ponieważ to, co pozornie wydaje się jedynie buntem, może oznaczać głębsze problemy, których rozwiązanie pozwoli na zmianę zachowania.

Jakie są alternatywy dla kar?

Bicie, zastraszanie, karanie, a także manipulowanie małoletnimi nie jest dobrym rozwiązaniem w przypadku złego zachowania. To, że taka metoda jest nieskuteczna i prowadzi do wielu problemów w życiu dziecka i rodziców, wiadomo od dawna. Co jednak zrobić, żeby zamienić kary na lepsze praktyki? Wychowanie bez kar może wydawać się trudne, ale nie jest niemożliwe. Na początek rodzic powinien zacząć jasno komunikować swoje zdanie w sposób przystępny dla dziecka. Zamiast „tak nie wolno” warto mówić „tak nie wolno, bo …”. Wytłumaczenie dziecku, dlaczego nie może czegoś robić, jest dużo lepsze, niż sam zakaz. Ponadto rodzice powinni stawiać jasne granice i tłumaczyć dziecku, że inni też je posiadają i należy je szanować. Jeśli rodzic nie okaże dziecku szacunku i nie będzie uznawać również jego granic, dziecko także nie będzie czuło potrzeby respektowania granic innych. Najlepszym sposobem będzie spokój, miłość i szacunek. Kochane dziecko, które czuje wsparcie rodziców, chętniej dostosuje się do reguł panujących w domu, a łamanie ich będzie oznaczało dla niego, że robi przykrość komuś, kto się nim opiekuje i daje dużo dobra, a to jest złe. Karane dzieci często czują się niezrozumiane. Ich zachowanie jest w większości wołaniem o pomoc. Warto wtedy najpierw zapytać dziecko, dlaczego zachowało się w dany sposób, niż od razu wymierzać mu kary.

Międzynarodowy Dzień bez Kar Cielesnych. Wychowywanie bez agresji

30 kwietnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień bez Kar Cielesnych oraz Światowy Dzień Sprzeciwu Wobec Bicia Dzieci. To dobry moment, by przypomnieć o wciąż aktualnym problemie przemocy domowej, skutkach bicia dzieci i wskazać, że istnieją inne metody wychowywania – bez przemocy i bez kar cielesnych.

Po co nam dzień bez kar cielesnych?

Dla jednych to oczywiste, dla innych niekoniecznie. Przekonanie, że wychowywać można jedynie za pomocą twardej pięści i pasa, a klaps to nie bicie, wciąż pokutuje w wielu rodzinach na całym świecie. Aby edukować społeczeństwo, przypominać o negatywnych skutkach i uświadamiać ludzi o problemie, ustanowiono Międzynarodowy Dzień bez Kar Cielesnych i Dzień Sprzeciwu Wobec Bicia Dzieci.

Ustawowy zakaz stosowania jakichkolwiek kar cielesnych wobec dzieci obowiązuje od 2010 roku, a osoby będące świadkami przemocy domowej lub podejrzewające, że dziecko może być ofiarą przemocy, mają obowiązek zawiadomienia o tym policji.

W Polsce bicie dzieci jest niedozwolone. W kodeksie rodzinnym i opiekuńczym znajduje się taki zapis: „Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych”, a mimo to dla części społeczeństwa klapsy są wciąż akceptowalną formą wychowawczą. Między innymi dlatego potrzebny jest nam taki Dzień bez Kar Cielesnych, w ramach którego więcej się mówi o tym problemie.

Nieodwracalne skutki bicia dzieci

Bicie dzieci nie zawsze jest równoznaczne ze znęcaniem się i przemocą domową; nieraz takie kary wymierzane są w „dobrej wierze”, jednak trzeba wiedzieć, że również tzw. wychowawcze klapsy niosą za sobą negatywne i nieodwracalne skutki. Przemoc rodzi przemoc i agresję, pisaliśmy o tym również w artykule o tym, kiedy agresja u dziecka jest problemem i jakie są jej przyczyny. Dziecko, które jest bite, będzie chłonęło i przekazywało złe wzorce zachowań.

Bicie powoduje zmniejszone poczucie własnej wartości dziecka, odciska piętno na psychice i niszczy więź z rodzicami. Podopieczny wychowywany w taki sposób będzie doświadczał zaburzeń własnego ja i zaburzeń poczucia granic cielesnych. Takie dzieci są często sfrustrowane, zlęknione, żyją w poczuciu winy, mają mniejsze ambicje, są mniej chętne do nauki i mniej kreatywne, nie podejmują wyzwań w obawie przed karą, a jako osoby dorosłe rzadziej odnoszą sukcesy i wolniej rozwijają karierę. A to nie są jedyne skutki bicia dzieci.

Bicie dziecka – skutki, ciąg dalszy

Przemoc i wychowywanie z karami cielesnymi powoduje u dziecka zaburzenia emocjonalne. Osoby maltretowane za młodu mogą mieć problemy z wyrażaniem miłości i pozytywnych uczuć, nie odnajdują szczęścia w związkach i mają trudności z nawiązywaniem długotrwałych relacji. Jako osoby dorosłe mogą borykać się ze stanami depresyjnymi i nerwicowymi oraz zaburzeniami psychicznymi. Mogą przenosić te wzorce i już jako rodzice karać swoje dzieci w ten sposób.

6 powodów, dla których bicie jest złe:

1. Agresja budzi agresję.
2. Karanie nie pomaga w rozwiązywaniu problemów.
3. Bicie niszczy więź między rodzicami a dzieckiem.
4. Uderzenia uszkadzają ciało.
5. Bicie kształtuje wzorce strachu i zemsty.
6. Przemoc domowa może być przekazywana jako metoda wychowawcza „z rodzica na dziecko”.

Dlaczego rodzice biją dzieci?

Odpowiedź na to pytanie jest trudna i niejednoznaczna, gdyż istnieje wiele czynników i mechanizmów, które za tym stoją. Jak wspomnieliśmy wyżej, nieraz jest to nieświadomość, że można inaczej. Świadczy o tym choćby wciąż panujące społeczne przekonanie, że lekkie kary cielesne, takie jak klaps, są skutecznym środkiem wychowawczym.

Za takim sposobem karania często przemawia bezsilność, frustracja lub inne negatywne emocje. Dlatego trzeba mówić o problemie i edukować, w jaki sposób wychowywać dzieci bez bicia i karania fizycznego. Odpowiedzią na pytanie, dlaczego rodzice biją swoje dzieci, jest także często cykl przemocy (osoby, które padły ofiarami przemocy w dzieciństwie, stosują ją wobec własnych dzieci). Kary fizyczne wobec dzieci są też niejednokrotnie wynikiem presji społecznej. W niektórych społeczeństwach, czy rodzinach kary cielesne wobec dzieci są akceptowane lub wręcz zalecane. Taka presja kulturowa może mocno wpływać na decyzje rodziców. Jak widać, nie ma jednoznacznego wytłumaczenia na to, dlaczego rodzice biją dzieci. Może to mieć różne źródła, jednak jedno jest pewne: kary cielesne stosowane wobec dzieci są szkodliwe i mają poważne konsekwencje zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego dziecka. Kary cielesne wobec dzieci naruszają ich prawa, ale wpływają też bardzo negatywnie na ich rozwój. Dzieci, które doświadczyły przemocy, mogą mieć później trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji z innymi ludźmi.

Nawet gdy dziecko jest agresywne i trudne do wychowania, istnieją inne sposoby na to, by je dyscyplinować. Warto wybrać się do psychologa dziecięcego, który pomoże zdiagnozować przyczynę takiego zachowania i doradzi, jak wychowywać dziecko bez kar.

Jak wychowywać dziecko?

Przede wszystkim z miłością i szacunkiem. Istnieje tak wiele alternatyw dla kar cielesnych, że naprawdę można (i trzeba) wychowywać bez przemocy i kar fizycznych. Metody te są o wiele skuteczniejsze i nie blokują rozwoju dziecka, nie hamują jego poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa. Kary cielesne wobec dzieci są zdecydowanie nieakceptowalne i stanowią naruszenie ich praw. Wsparcie psychologiczne, edukacja oraz alternatywne metody wychowawcze oparte na szacunku i komunikacji są kluczowe dla budowania zdrowych relacji rodzinnych. Jeśli jako rodzic czujesz, że tracisz panowanie nad sytuacją lub doświadczasz trudności w wychowaniu dziecka – szukaj pomocy specjalistów, takich jak psycholog czy terapeuta rodzinny. W Dolnośląskim Centrum Psychiatrii i Psychoterapii SUPER-ego we Wrocławiu przeprowadzamy zajęcia dla rodzin, uczymy wychowywać bez kar i bez przemocy, a także prowadzimy zajęcia terapeutyczne dla rodzin.